I. Lý thuyết về mâu thuẫn

II. Nội dung quy luật mâu thuẫn

1.  Các khái niệm liên quan

• Mặt đối lập là các mặt có những đặc điểm, những thuộc tính những quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược, tồn tại khách quan.
• Mâu thuẫn biện chứng (gọi tắt là mâu thuẫn) là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập

• Thứ nhất: các mặt đối lập nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau, mặt đối lập này lấy mặt đối lập kia làm tiền đề. Chỉ là tương đối và tạm thời
• Thứ hai: các mặt đối lập tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện sự đấu tranh giữa cái mới đang hình thành với cái cũ chưa mất hẳn
• Thứ ba: giữa các mặt đối lập có sự tương đồng

2. Mâu thuẫn là nguồn gốc sự vận động, sự phát triển 

Sự thống nhất, đấu tranh các mặt đối lập chính là hai xu hướng tác động khác nhau	Thống nhất mang đến cộng hưởng trong ý nghĩa chung. Nhưng đấu tranh lại mang đến các thể hiện riêng biệt, triệt tiêu mặt còn lại. Qua đó, mang đến các vận động đi lên để chứng minh của từng mặt. Cũng là tất yếu nếu không muốn bị loại bỏ. Sự thống nhất, đấu tranh của mặt đối lập không tách rời nhau. Luôn phản ánh đồng thời gắn với thời điểm cụ thể. Và với sự vật, hiện tượng trong vận động,phát triển theo thời gian.
Đấu tranh của mặt đối lập được quy định tất yếu về sự thay đổi các mặt đang tác động, làm mâu thuẫn phát triển.	Mâu thuẫn ban đầu hình thành chỉ là một sự khác nhau cơ bản. Phản ánh với chức năng cần thiết phản ánh. Tuy nhiên ngày càng lớn lên và rộng trở thành đối lập. Theo sự khẳng định theo thời gian của vận động với chiều hướng đi lên. Cũng là sự cần thiết và bảo đảm để thể hiện chức năng của các mặt. Dần dần, các mặt đối lập có xung đột gay gắt. Tự chuyển hóa lẫn nhau và mâu thuẫn được giải quyết. Khi đến giai đoạn với tính chất nhất định, tiếng nói chung được hình thành. Mang đến hiệu quả thể hiện đảm bảo cho các mặt trong ý nghĩa của nó. Nhờ vậy, thể thống nhất mới sẽ thay thế thể thống nhất cũ. Tạo nên cách thức mang đến thích ứng hiệu quả, tốt hơn. Hay sự vật mới thay cho sự vật cũ bị mất đi. Làm sự vật, hiện tượng đi đến chuyển hóa,hình thành tính chất mới. Là ý nghĩa tích cực triển khai với vận động và phát triển.
Sự phát triển là cuộc đấu tranh các mặt đối lập	Các phát triển khiến tiếng nói chung không được tìm thấy. Dần hình thành sự đối lập nghiêm trọng và khác biệt hơn. Các mặt đối lập tất yếu sẽ có đấu tranh.Không thể tách rời khỏi nhau đối với mâu thuẫn biện chứng. Song song với các tính chất thể hiện của đấu tranh để bài trừ lẫn nhau. Cũng như các tác động qua lại trong tác động lên sự vật, hiện tượng

III. Phân loại quy luật mâu thuẫn

Căn cứ	Phân loại	Nội dung	Ví dụ
Mối quan hệ giữa các mặt đối lập đối với sự vật được xem xét	Mâu thuẫn bên trong	Mâu thuẫn bên trong là sự tác động qua lại giữa các mặt, các khuynh hướng đối lập của cùng một sự vật	- Trong phạm vi nước ta, mâu thuẫn trong nội bộ nền kinh tế quốc dân là mâu thuẫn bên trong; mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản trong chế độ tư bản chủ nghĩa; mâu thuẫn giữa đồng hoá và dị hoá trong cơ thể động vật. - Mâu thuẫn giữa hoạt động ăn và hoạt động bài tiết là mâu thuẫn bên trong mỗi con người.
	Mâu thuẫn bên ngoài	Mâu thuẫn bên ngoài đối với một sự vật nhất định là mâu thuẫn diễn ra trong mối quan hệ giữa sự vật đó với các sự vật khác.	- Mâu thuẫn về kinh tế giữa nước ta với các nước khác trong ASEAN là mâu thuẫn bên ngoài; mâu thuẫn giữa động vật và thực vật với môi trường; mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau - Phòng A và phòng B đều đang phấn đấu để trở thành đơn vị kinh doanh xuất sắc nhất của công ty X. Ở đây tồn tại mâu thuẫn giữa phòng A và phòng B. Nếu xét riêng đối với phòng A (hoặc phòng B), mâu thuẫn này là mâu thuẫn bên ngoài.
Ý nghĩa của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật	Mâu thuẫn cơ bản	Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật. Mâu thuẫn cơ bản tồn tại trong suốt quá trình tồn tại của sự vật. Mâu thuẫn này được giải quyết thì sự vật sẽ thay đổi căn bản về chất.	mâu thuẫn giữa việc có tiền ít và muốn đi du lịch nhiều là mâu thuẫn cơ bản vì nó liên quan đến giá trị sống của bạn A. Khi Mâu thuẫn cơ bản này được giải quyết (tức là kiếm được nhiều tiền để đi du lịch nhiều), cuộc sống mới nhiều hạnh phúc của A thay thế cho cuộc sống cũ ít hạnh phúc. Như tế, sự vật đã thay đổi căn bản về chất
	Mâu thuẫn không cơ bản	Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn chỉ đặc trưng cho một phương diện nào đó của sự vật, nó không quy định bản chất của sự vật. Mâu thuẫn đó nảy sinh hay được giải quyết không làm cho sự vật thay đổi căn bản về chất	Mâu thuẫn giữa phòng A và phòng B trong nội bộ công ty X mà ta nêu ở trên là mâu thuẫn không cơ bản
Vai trò tồn tại và phát triển của mâu thuẫn của sự vật ở một giai đoạn nhất định	Mâu thuẫn chủ yếu	Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát triển nhất định của sự vật và chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó Giải quyết được mâu thuẫn chủ yếu trong từng giai đoạn là điều kiện để sự vật chuyển sang giai đoạn phát triển mới	ở nước ta 1940-1943 mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam Đối với thực dân Pháp là mâu thuẫn chủ yếu
	Mâu thuẫn thứ yếu	Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ra đời và tồn tại trong một giai đoạn phát triển nào đó của sự vật nhưng nó không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ yếu chi phối.  Giải quyết mâu thuẫn thứ yếu góp phần vào việc từng bước giải quyết mâu thuẫn chủ yếu.	ở nước ta 1940-1943 mâu thuẫn thứ yếu là địa chủ và nông dân
Tính chất của quan hệ lợi ích	Mâu thuẫn đối kháng	Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp, những tập đoàn người, những xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản đối lập nhau.	Mâu thuẫn giữa nô lệ với chủ nô trong xã hội chiếm hữu nô lệ, giữa vô sản với tư sản, giữa dân tộc bị xâm lược với bọn đi xâm lược.
	Mâu thuẫn không đối kháng	Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng, khuynh hướng xã hội thống nhất với nhau về lợi ích cơ bản, chỉ đối lập về lợi ích không cơ bản, cục bộ, tạm thời	Mâu thuẫn giữa lao động trí óc và lao động chân tay, giữa công nhân với thợ thủ công; giữa thành thị và nông thôn, v.v..ở nước ta hiện nay

Xem thêm: Quy luật về sự phát triển trong Triết học

IV. Ý nghĩa phương pháp luận