Tiếp tục với chuỗi ôn tập môn Pháp luật đại cương, hôm nay chúng ta sẽ bước sang Chương 2: Những vấn đề cơ bản về pháp luật nhé. Và trong quá trình tổng hợp không thế tránh khỏi sai sót, nếu có thắc mắc các bạn có thể phản hồi về group học tập của các trường, Admin học tập sẽ hỗ trợ bạn giải đáp
  Chương 2: Những vấn đề cơ bản về pháp luật

1. Những vấn đề lý luận về pháp luật

1.1: Nguồn gốc của pháp luật

• Giai cấp thống trị xã hội bảo vệ lợi ích của mình thông qua nhà nước bằng việc tự đặt ra các quy tắc xử sự và dùng sức mạnh quyền lực nhà nước buộc mọi người phải tuân theo
• Nhà nước thừa nhận các quy tắc đạo đức, phong tục tập quán và ban bố dưới các hình thức văn bản pháp luật để xã hội thực hiện
• Nhà nước thừa nhận cách xử lý trong thực tế từ các quyết định áp dụng pháp luật để áp dụng tương tự

1.2: Khái niệm và các đặc điểm chung của pháp luật

a) Khái niệm:

b) Đặc điểm: 5 đặc điểm

c) Bản chất:

- Tính giai cấp: ý chí của giai cấp cầm quyền
- Tính xã hội: điều chỉnh các quan hệ xã hội củng cố, bảo vệ trật tự chung

- Tổ chức, quản lý và điều tiết nền kinh tế
- Cơ sở cho việc tổ chức, hoạt động và giám sát đối với bộ máy nhà nước
- Cơ sở thiết lập mối quan hệ ngoại giao, hữu nghị và hợp tác quốc tế

2. Quy phạm pháp luật

2.1: Khái niệm, đặc điểm

a) Khái niệm:

- Khoản 1, Điều 3, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015

b) Đặc điểm: Gần giống đặc điểm của pháp luật, gồm:

- Tính quyền lực nhà nước
- Tính bắt buộc chung
- Tính hệ thống

2.2: Cơ cấu của quy phạm pháp luật

Một điều luật thông thường không nhất thiết phải đầy đủ nhưng thường gồm 3 bộ phận:

- Nêu rõ điều kiện, hoàn cảnh, đối tượng nào thì thuộc phạm vi điều chỉnh của quy phạm pháp luật (Trả lời câu hỏi: Ai? Khi nào? Trường hợp nào?)
- Luôn xuất hiện, thường được viết ở đầu mỗi quy phạm pháp luật

- Chỉ ra trong điều kiện, hoàn cảnh ở phần giả định chủ thể được làm gì, phải làm gì, không được làm gì
- Phân loại:

• Quy định mệnh lệnh: nêu lên rõ ràng, chính xác điều phải làm hoặc không được làm
• Quy định tùy nghi: không nêu cụ thể, để cho các bên tự thỏa thuận, định đoạt
• Quy định tùy nghi tự chọn: nêu ra những cách xử sự cụ thể để chủ thể tự lựa chọn cách xử sự phù hợp
• Quy định giao quyền: trực tiếp xác định quyền hạn của một chức vụ, cơ quan trong bộ máy nhà nước hoặc xác nhận quyền của một công dân hay tổ chức

c) Chế tài

• Chế tài hành chính: hình thức xử lý, vi phạm hành chính (hình thức xử phạt), hình thức trách nhiệm kỷ luật với cán bộ, công chức
• Chế tài dân sự: tác động đến tài sản và nhân thân của một bên gây thiệt hại cho bên khác (bồi thường thiệt hại, trả lại tài sản bị xâm phạm, hủy bỏ một cách xử sự không đúng...)
• Chế tài hình sự (hình phạt): áp dụng cho hành vi nguy hiểm cho xã hội được coi là tội phạm
• Chế tài kỷ luật: người sử dụng lao động áp dụng đối với người lao động khi vi phạm kỷ luật lao động, nội dung lao động

3. Quan hệ pháp luật

3.1: Khái niệm, đặc điểm

a) Khái niệm

b) Đặc điểm

3.2: Cơ cấu của quan hệ pháp luật

a) Chủ thể: Là các cá nhân (thể nhân) hoặc pháp nhân tham gia quan hệ pháp luật để hưởng quyền và làm nghĩa vụ pháp lý theo quy định của pháp luật

• Năng lực pháp luật: là khả năng chủ thể được hưởng quyền và làm nghĩa vụ pháp lý khi tham gia quan hệ pháp luật => tham gia quan hệ pháp luật một cách thụ động
• Năng lực hành vi: là khả năng mà nhà nước thừa nhận cho các chủ thể bằng hành vi của mình xác lập và thực hiện quyền và nghĩa vụ trong một quan hệ pháp luật cụ thể => chủ động

• Cá nhân: gồm công dân, người nước ngoài, người không quốc tịch – Luật quốc tịch 2008

• Năng lực pháp luật: xuất hiện khi cá nhân công nhận địa vị pháp lý, chấm dứt khi chết hoặc thay đổi quốc tịch, bị pháp luật tước đoạt, hạn chế
• Năng lực hành vi: xuất hiện khi sinh ra, đầy đủ khi đạt độ tuổi nhất định, có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi. Cá nhân là chủ thể trực tiếp khi đầy đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi. Cá nhân là chủ thể gián tiếp khi chỉ có năng lực pháp luật

• Pháp nhân: 4 điều kiện để chủ thể được công nhận là pháp nhân: Điều 74 – Bộ luật dân sự 2015

• Pháp nhân thương mại ( mục tiêu chính lợi nhuận – DN và các tổ chức kinh tế)
• Pháp nhân phi thương mại: các cơ quan, tổ chức, đơn vị khác không phải pháp nhân thương mại

b) Khách thể

c) Nội dung: gồm quyền và nghĩa vụ pháp lý

• Là khả năng của chủ thể được xử sự theo cách mà pháp luật cho phép
• Hình thức: tự thực hiện, ủy quyền; qua đại diện

• Là các xử sự mà các chủ thể bắt buộc phải thực hiện
• Hình thức: phải thực hiện hoặc không được thực hiện một (một số) hoạt động; phải chịu trách nhiệm vì không thực hiện đúng

4. Sự kiện pháp lý

4.1: Khái niệm:

4.2: Đặc điểm:

4.3: Phân loại: căn cứ vào ý chí của chủ thể

• Sự biến tuyệt đối: do quy luật tự nhiên, con người không thể tác động
• Sự biến tương đối: con người có thể tác động gián tiếp

• Hành vi hợp pháp: phù hợp về cả nội dung và hình thức
• Hành vi bất hợp pháp (trái pháp luật): không phù hợp cả về nội dung, hình thức, là 1 trong các dấu hiệu của vi phạm pháp luật
• Hành vi vi phạm pháp luật: đủ 4 yếu tố: mặt khách quan, mặt chủ quan, chủ thể, khách thể

5. Vi phạm pháp luật

5.1: Khái niệm và dấu hiệu của vi phạm pháp luật

• Hành vi trái pháp luật
• Có lỗi
• Có năng lực trách nhiệm pháp lý
• Xâm hại các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ

5.2: Cấu thành của vi phạm pháp luật

a) Khách thể: là quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ và bị hành vi vi phạm pháp luật xâm hại

b) Chủ thể: là cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm pháp lý đã thực hiện hành vi vi phạm pháp luật

c) Mặt khách quan: là biểu hiện bên ngoài của vi phạm pháp luật gồm:

d) Mặt chủ quan: là biểu hiện tâm lý bên trong của hành vi vi phạm pháp luật gồm: lỗi động cơ, mục đích

5.3: Phân loại vi phạm pháp luật (theo lĩnh vực): gồm 4 loại

6. Trách nhiệm pháp lý

6.1: Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của trách nhiệm pháp lý

a) Khái niệm: Trách nhiệm pháp lý là những hậu quả pháp lý bất lợi mà chủ thể vi phạm pháp luật phải gánh chịu trước các chủ thể có quyền (cơ quan nhà nước, nhà chức trách, người có quyền dân sự bị vi phạm)

b) Đặc điểm:

c) Ý nghĩa

6.2: Phân loại trách nhiệm pháp lý

• Trách nhiệm hình sự
• Trách nhiệm hành chính
• Trách nhiệm dân sự
• Trách nhiệm kỷ luật lao động
• Ngoài ra, còn có trách nhiêm vật chất (là trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tài sản do vi phạm kỷ luật lao động hoặc thiếu tinh thần, trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ lao động gây ra

7. Hình thức pháp luật

7.1: Khái niệm

7.2: Các hình thức pháp luật bên ngoài

a) Tập quán pháp: Là những tập quán được nhà nước thừa nhận có giá trị pháp lý, trở thành những nguyên tắc xử sự chung và được nhà nước đảm bảo thực hiện

b) Tiền lệ pháp (án lệ): Là những bản án, quyết định của Tòa án được Nhà nước thừa nhận làm khuôn mẫu và cơ sở để đưa ra phán quyết cho các vụ việc tương tự về sau

c) Văn bản quy phạm pháp luật (mục 7.3)

7.3: Văn bản quy phạm pháp luật

a) Khái niệm: Điều 2, khoản 1, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015

b) Đặc điểm:

c) Hệ thống Văn bản quy phạm pháp luật

8. Thực hiện pháp luật (Tham khảo giáo trình trang 111-116)

9. Ý thức pháp luật (Tham khảo giáo trinh 116-121)

----------------------------------------------------------------------------------------------
Vậy là phần tổng hợp kiến thức chương 2 đã kết thúc. Mong rằng nó có thể giúp ích cho các bạn trong quá trình ôn tập. Ngoài ra, các bạn có thể xem thêm nhiều khóa học hơn tại onthisinhvien.com với các phần lý thuyết ôn tập đầy đủ và nhiều dạng bài tập luôn được cập nhật nhanh giúp cho kết quả học tập của bạn được cải thiện hơn nhé.