Phân tích những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin? Nêu điều kiện ra đời và đặc trưng của chủ nghĩa xã hội
Ngày: 27/01/2024
Dựa vào cơ sở lý luận khoa học của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội, chúng ta có thể nêu ra những đặc trưng cơ bản của chủnghĩa xã hội. Hãy cùng Ôn thi sinh viên tìm hiểu về nội dung này nhé!
I. Điều kiện ra đời của chủ nghĩa xã hội
Điều kiện ra đời của chủ nghĩa xã hội được thể hiện qua 3 mặt: kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội:
- Kinh tế: lực lượng sản xuất ở trình độ cao, tạo nền đại công nghiệp; sản xuất ra nhiều của cải vật chất. Sự ra đời của công nghiệp cơ khí trong cách mạng công nghiệp lần 2 đã tạo ra bước tiến to lớn, vượt bậc của lực lượng sản xuất, lúc này lực lượng sản xuất hiện đại hóa không còn phù hợp với quan hệ sản xuất lỗi thời lạc hậu nữa nên tất yếu phải có 1 hình thái kinh tế mới, có quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với lực lượng sản xuất.
- Chính trị: trong xã hội tư bản chủ nghĩa; giai cấp thống trị chính là giai cấp tư sản ngày càng thể hiện sự bóc lột của mình lên giai cấp bị trị - giai cấp công nhân, lúc này tạo nên mâu thuẫn không thể điều hòa được giữa 2 giai cấp: giai cấp tư sản và giai cấp công nhân; bên cạnh đó, các cuộc đấu tranh của nhân dân đều thất bại. Điều này đòi hỏi sự phát triển chín muồi của giai cấp công nhân, của Đảng cộng sản để lãnh đạo cuộc đấu tranh
- Văn hóa XH: thời điểm này là sự chín muỗi trong nhận thức của người dân về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ngày càng cao.
Tóm lại tiền để cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội:
- Sự phát triển của lực lượng sản xuất đến một mức độ nhất định
- Giai cấp công nhân phải được phát triển cả về số lượng và chất lượng
- Giai cấp công nhân phải giác ngộ cách mạng và tổ chức ra được chính đảng của mình
- Giai cấp công nhân kiên quyết giành chính quyền từ tay giai cấp tư sản khi thời cơ đến và muốn giành chính quyền phải thông qua cuộc cách mạng vô sản.
- Kinh tế: lực lượng sản xuất ở trình độ cao, tạo nền đại công nghiệp; sản xuất ra nhiều của cải vật chất. Sự ra đời của công nghiệp cơ khí trong cách mạng công nghiệp lần 2 đã tạo ra bước tiến to lớn, vượt bậc của lực lượng sản xuất, lúc này lực lượng sản xuất hiện đại hóa không còn phù hợp với quan hệ sản xuất lỗi thời lạc hậu nữa nên tất yếu phải có 1 hình thái kinh tế mới, có quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với lực lượng sản xuất.
- Chính trị: trong xã hội tư bản chủ nghĩa; giai cấp thống trị chính là giai cấp tư sản ngày càng thể hiện sự bóc lột của mình lên giai cấp bị trị - giai cấp công nhân, lúc này tạo nên mâu thuẫn không thể điều hòa được giữa 2 giai cấp: giai cấp tư sản và giai cấp công nhân; bên cạnh đó, các cuộc đấu tranh của nhân dân đều thất bại. Điều này đòi hỏi sự phát triển chín muồi của giai cấp công nhân, của Đảng cộng sản để lãnh đạo cuộc đấu tranh
- Văn hóa XH: thời điểm này là sự chín muỗi trong nhận thức của người dân về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ngày càng cao.
Tóm lại tiền để cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội:
- Sự phát triển của lực lượng sản xuất đến một mức độ nhất định
- Giai cấp công nhân phải được phát triển cả về số lượng và chất lượng
- Giai cấp công nhân phải giác ngộ cách mạng và tổ chức ra được chính đảng của mình
- Giai cấp công nhân kiên quyết giành chính quyền từ tay giai cấp tư sản khi thời cơ đến và muốn giành chính quyền phải thông qua cuộc cách mạng vô sản.
II. Đặc trưng của chủ nghĩa xã hội
Chủ nghĩa xã hội được thể hiện qua 6 đặc trưng:
1. Chủ nghĩa xã hội giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng dân tộc, giải phóng con người, tạo điều kiện để con người phát triển toàn diện.
Vì mục đích lớn nhất của chủ nghĩa xã hội chính là xóa bỏ mọi áp bức, nô dịch về kinh tế cũng như tinh thần cho con người, bảo đảm cho sự phát triển toàn diện của cá nhân, hình thành và phát triển lối sống mới: lối sống xã hội chủ nghĩa; làm phát huy tính tích cực của mình trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội; xóa bỏ chiếm hữu tư bản, xóa bỏ mọi đối kháng giai cấp, xóa bỏ tình trạng người bóc lột người; tạo nên 1 xã hội công bằng, bình đẳng.
1. Chủ nghĩa xã hội giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội, giải phóng dân tộc, giải phóng con người, tạo điều kiện để con người phát triển toàn diện.
Vì mục đích lớn nhất của chủ nghĩa xã hội chính là xóa bỏ mọi áp bức, nô dịch về kinh tế cũng như tinh thần cho con người, bảo đảm cho sự phát triển toàn diện của cá nhân, hình thành và phát triển lối sống mới: lối sống xã hội chủ nghĩa; làm phát huy tính tích cực của mình trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội; xóa bỏ chiếm hữu tư bản, xóa bỏ mọi đối kháng giai cấp, xóa bỏ tình trạng người bóc lột người; tạo nên 1 xã hội công bằng, bình đẳng.
Đây là đặc trưng thể hiện được bản chất nhân văn, nhân đạo của chủ nghĩa xã hội, khác biệt hẳn về chất so với các hình thái kinh tế - xã hội khác, đề cao yếu tố con người, xóa bỏ tình trạng bóc lột người giữa các dân tộc với nhau.
Giải phóng giai cấp được đặt lên hàng đầu, vì:
- “Thay thế cho xã hội tư sản cũ với các giai cấp và những sự đối lập giai cấp của nó sẽ là một khối liên hiệp, trong đó sự phát triển tự do của mỗi người sẽ là sự phát triển tự do của tất cả mọi người.” (Mác, Ăngghen - Tuyên ngôn Đảng Cộng sản)
- Con người, cuối cùng làm chủ tồn tại xã hội của chính mình thì cũng do đó làm chủ tự nhiên, làm chủ cả bản thân mình, trở thành một người tự do.
- Chủ nghĩa xã hội muốn làm một cuộc cách mạng triệt để thì đầu tiên phải tiến hành xóa bỏ tình trạng giai cấp này bóc lột, áp bức giai cấp kia, và một khi tình trạng áp bức, bóc lột người bị xóa bỏ thì tình trạng dân tộc này bóc lột dân tộc khác cũng sẽ bị loại bỏ”.
Mục đích cao nhất và cuối cùng của những cải tạo xã hội chủ nghĩa:
- Nguyên tắc “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”
- Xóa bỏ sự phân chia xã hội thành giai cấp: biến tất cả thành viên trong xã hội thành người
lao động, tiêu diệt cơ sở của mọi tình trạng bóc lột người. (VI Lênin)
- Nhiệm vụ của giai cấp công nhân trong thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội: Tạo ra các điều kiện về cơ sở vật chất - kỹ thuật và đời sống tinh thần.
2. Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về tư liệu sản xuất là chủ yếu (chủ nghĩa xã hội được hình thành dựa trên từng bước thiết lập chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, hình thành sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể)
- Đây là đặc trưng về phương diện kinh tế của chủ nghĩa xã hội, cho thấy được tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội là việc xác định chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu, giải quyết được mâu thuẫn của xã hội.
- Chủ nghĩa xã hội là chế độ xã hội có nền kinh tế phát triển cao với lực lượng sản xuất hiện đại, quan hệ sản xuất dựa trên chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, được tổ chức, quản lý có hiệu quả, năng suất lao động cao và phân phối chủ yếu theo lao động
- Trong giai đoạn đầu của xã hội cộng sản chủ nghĩa, chủ nghĩa xã hội không thể ngay lập tức thủ tiêu chế độ tư hữu.
- Cùng với việc từng bước xác lập chế độ công hữu về tư liệu sản xuất, cần phải tổ chức lao động theo một trình độ cao hơn, tổ chức chặt chẽ và kỷ luật lao động nghiêm để tạo ra quan hệ sản xuất tiến bộ, thích ứng với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
3. Chủ nghĩa xã hội là chế độ xã hội do nhân dân lao động làm chủ
- Do nhân dân lao động làm chủ, tức là mọi quyền lực thuộc về nhân dân, từ quản lý nhà nước đến tham gia xây dựng, quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đây là đặc trưng thể hiện thuộc tính bản chất của chủ nghĩa xã hội, vì con người và do con người; biến giai cấp vô sản thành giai cấp thống trị.
- Đây là đặc trưng thể hiện thuộc tính bản chất của chủ nghĩa xã hội, xã hội vì con người và do con người; nhân dân mà nòng cốt là nhân dân lao động là chủ thể của xã hội thực hiện quyền làm chủ ngày càng rộng rãi và đầy đủ trong quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. Chủ nghĩa xã hội là một chế độ chính trị dân chủ, nhà nước xã hội chủ nghĩa với hệ thống pháp luật và hệ thống tổ chức ngày càng hoàn thiện sẽ quản lý xã hội ngày càng hiệu quả. C. Mác và Ph. Ăngghen đã chỉ rõ: “Bước thứ nhất trong cuộc cách mạng công nhân là giai cấp vô sản biến thành giai cấp thống trị, là giành lấy dân chủ”. VI. Lênin, từ thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước Nga Xô viết đã coi chính quyền Xô Viết, là một kiểu Nhà nước chuyên chính vô sản, một chế độ dân chủ ưu việt gấp triệu lần so với chế độ dân chủ tư sản: “Chế độ dân chủ vô sản so với bất cứ chế độ dân chủ tư sản nào, cũng dân chủ hơn gấp triệu lần Chính quyền Xô Viết so với nước cộng hòa tư sản dân chủ nhất thì cũng dân chủ hơn gấp triệu lần”.
4. Chủ nghĩa xã hội có nhà nước kiểu mới, mang bản chất giai cấp công nhân, đại biểu cho lợi ích, quyền lực và ý chí của nhân dân lao động.
- Nhà nước kiểu mới mang bản chất giai cấp công nhân sẽ thực hiện dân chủ cho nhân dân, trấn áp bằng vũ lực bọn bóc lột, áp bức nhân dân. Nhà nước ấy là nhà nước chuyên chính vô sản, mở rộng rất nhiều chế độ dân chủ, lần đầu tiên biến chế độ dân chủ dành cho người nghèo. Tuy nhiên, cần phải tổ chức lao động và kỷ luật mới phù hợp với địa vị làm chủ của người lao động, đồng thời khắc phục tàn dư của tình trạng lao động bị tha hóa trong XH cũ.
Xem thêm: tài liệu tổng ôn CNXHKH tại đây
- Khi đề cập đến hệ thống chuyên chính vô sản, chủ nghĩa Mác-Lênin đã xác định rõ bản chất, chức năng, nhiệm vụ của nhà nước chuyên chính vô sản. Thực chất nhà nước đó là do đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo, nhân dân tổ chức ra. Thông qua nhà nước là chủ yếu mà đảng lãnh đạo toàn xã hội về mọi mặt và nhân dân lao động thực hiện quyền lực và lợi ích của mình trên mọi mặt của xã hội. Nhân dân ngày càng tham gia nhiều vào công việc nhà nước, theo V.I. Lênin, nhà nước chuyên chính vô sản (hay nhà nước xã hội chủ nghĩa) không còn nguyên nghĩa như nhà nước của chủ nghĩa tư bản, mà là “nhà nước nửa nhà nước”, với tính tự giác, tự quản của nhân dân rất cao, thể hiện các quyền dân chủ, làm chủ và lợi ích của chính mình ngày càng rõ hơn.
- Nhà nước vô sản, theo V.I. Lênin phải là một công cụ, một phương tiện; đồng thời, là một biểu hiện tập trung trình độ dân chủ của nhân dân lao động, phản ánh trình độ nhân dân tham gia vào mọi công việc của nhà nước, quần chúng nhân dân thực sự tham gia vào từng bước của cuộc sống và đóng vai trò tích cực trong việc quản lý.
5. Chủ nghĩa xã hội có nền văn hóa phát triển cao, kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa nhân loại
- Tính ưu việt, sự ổn định và phát triển của chế độ xã hội chủ nghĩa không chỉ thể hiện ở lĩnh vực kinh tế, chính trị mà còn ở lĩnh vực văn hóa - tinh thần của xã hội. Trong chủ nghĩa xã hội, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, mục tiêu, động lực của phát triển xã hội, trọng tâm là phát triển kinh tế; văn hóa đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh con người, biến con người thành con người chân, thiện mỹ.
- V.I.Lênin, trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước Nga xô - viết đã luận giải sâu
sắc về “ văn hóa vô sản ” - nền văn hóa mới xã hội chủ nghĩa, rằng, chỉ có xây dựng được nền văn hóa vô sản mới giải quyết được mọi vấn đề từ kinh tế, chính trị đến xã hội, con người.
- Đồng thời, V.I.Lênin cũng cho rằng, trong xã hội xã hội chủ nghĩa, những người cộng sản sẽ làm giàu tri thức của mình bằng tổng hợp các tri thức, văn hóa mà loài người đã tạo ra: “ Người ta chỉ có thể trở thành người cộng sản khi biết làm giàu trí óc của mình bằng sự hiểu biết tất cả những kho tàng tri thức mà nhân loại đã tạo ra ”.
- Do vậy, quá trình xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa phải biết kế thừa những giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, đồng thời, cần chống tư tưởng, văn hóa phi vô sản, trái với những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc và của loài người, trái với phương hướng đi lên chủ nghĩa xã hội.
- Sự phát triển của chế độ xã hội chủ nghĩa không chỉ thể hiện ở lĩnh vực kinh tế, chính trị mà còn ở lĩnh vực văn hóa, tinh thần của xã hội. Trong chủ nghĩa xã hội, văn hóa là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực phát triển xã hội. Quá trình xây dựng văn hóa là phải kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa văn nhân loại.
- Trong chủ nghĩa xã hội nền văn hóa có vai trò cực kỳ quan trọng, văn hóa là nền tảng tinh thần, mục tiêu, động lực để phát triển xã hội, trọng tâm là pt kinh tế, văn hóa đã hun đúc lên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh con người, biến con người thành con người chân, thiện, mỹ.
6. Chủ nghĩa xã hội đảm bảo bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tộc và có quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới
- Chủ nghĩa xã hội với bản chất tốt đẹp do con người, vì con người luôn bảo đảm các dân tộc bình đẳng, đoàn kết và hợp tác hữu nghị, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
- Giải quyết vấn đề dân tộc theo Cương lĩnh của V.I.Lênin, trong chủ nghĩa xã hội, cộng đồng dân tộc, giai cấp bình đẳng, đoàn kết và hợp tác trên cơ sở cơ sở chính trị - pháp lý, đặc biệt là cơ sở kinh tế- xã hội và văn hóa sẽ từng bước xây dựng củng cố và phát triển. Đây là sự khác biệt căn bản về việc giải quyết vấn đề dân tộc theo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin và quan điểm của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, hẹp hòi hoặc chủ nghĩa phân biệt chủng tộc.
- Theo V.I.Lênin cần thiết phải có sự liên minh và sự thống nhất của giai cấp vô sản và toàn thể quần chúng cần lao thuộc tất cả các nước và các dân tộc trên toàn thế giới. Bởi vì, chỉ có sự gắn bó như thế mới bảo đảm cho thắng lợi đối với chủ nghĩa tư bản, không có thắng lợi đó thì không thể tiêu diệt được ách áp bức dân tộc và sự bất bình đẳng. Đó cũng là cơ sở để Người đưa ra khẩu hiệu: “Vô sản tất cả các nước và các dân tộc bị áp bức đoàn kết lại”.
- Bảo đảm bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tộc và có quan hệ hợp tác, hữu nghị với nhân dân tất cả các nước trên thế giới, chủ nghĩa xã hội mở rộng được ảnh hưởng và góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Trên đây là toàn bộ nội dung về đặc trưng CNXH. NHẬN NGAY BỘ TÀI LIỆU ÔN TẬP SIÊU HOT CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC TẠI ĐÂY!!
Chúc các bạn học tốt <3
Chúc các bạn học tốt <3
Chinh phục Giải tích 2 - Bứt phá điểm cao! tại đây
Ôn thi cấp tốc - giật ngay điểm A Giải tích 3 tại đây
Ôn thi cấp tốc - giật ngay điểm A Giải tích 3 tại đây
Tham gia nhóm Zalo "Ôn thi Giải tích 2, 3" là nơi chia sẻ tài liệu, kinh nghiệm ôn thi và các đề thi thử; giải đáp thắc mắc, trao đổi kiến thức và bí quyết ôn thi; đồng thời cổ vũ, động viên và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình ôn tập.
Group zalo:
Ôn thi Giải tích 3: đã đầy 1000 thành viên
Ôn thi Giải tích 3 Plus: https://zalo.me/g/glsuur012
Ôn thi Giải tích 2: https://zalo.me/g/brjkwr032
Liên hệ tương tác trực tiếp qua zalo: 0359.286.819 (chị Linh - giải quyết khó khăn môn Nguyên lý kế toán, Kế toán tài chính TẤT CẢ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC)
💥Giải đáp FREE các câu hỏi về NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
💥Nhận gia sư 1-1 cấp tốc cho người mất gốc (online/offline)
💥Nhận booking giải bài tập về nhà, đề cương ôn tập , làm mẫu các đề thi (có đáp án và giải thích chi tiết)
Đọc chi tiết dịch vụ tại đây
📍 KHÔNG NHẬN THI HỘ - HỌC LÀ HIỂU BẢN CHẤT
Group zalo:
Ôn thi Giải tích 3: đã đầy 1000 thành viên
Ôn thi Giải tích 3 Plus: https://zalo.me/g/glsuur012
Ôn thi Giải tích 2: https://zalo.me/g/brjkwr032
Liên hệ tương tác trực tiếp qua zalo: 0359.286.819 (chị Linh - giải quyết khó khăn môn Nguyên lý kế toán, Kế toán tài chính TẤT CẢ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC)
💥Giải đáp FREE các câu hỏi về NGUYÊN LÝ KẾ TOÁN
💥Nhận gia sư 1-1 cấp tốc cho người mất gốc (online/offline)
💥Nhận booking giải bài tập về nhà, đề cương ôn tập , làm mẫu các đề thi (có đáp án và giải thích chi tiết)
Đọc chi tiết dịch vụ tại đây
📍 KHÔNG NHẬN THI HỘ - HỌC LÀ HIỂU BẢN CHẤT